Η "Πραγματική Πλάνη" (Άρθρο 30 ΠΚ) ως Λόγος Άρσης του Δόλου σε Υποθέσεις Κατοχής Υλικού του Άρθρου 348Α ΠΚ

Η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας και η πολυπλοκότητα των ψηφιακών δικτύων (ιδίως των P2P) θέτουν διαρκώς νέες προκλήσεις στο ποινικό δίκαιο, κυρίως ως προς την απόδειξη της υποκειμενικής υπόστασης. Σε αυτό το πλαίσιο, η πρόσφατη απόφαση 446/2025 του Μικτού Ορκωτού Δικαστηρίου (ΜΟΔ) Αθηνών έρχεται να επιβεβαιώσει τη θεμελιώδη αρχή ότι η αντικειμενική κατοχή ψηφιακών δεδομένων δεν ταυτίζεται ipso jure με τον απαιτούμενο δόλο. Η απόφαση αφορά την αθώωση κατηγορουμένου για κατοχή υλικού παιδικής πορνογραφίας (348Α ΠΚ), κατόπιν αποδοχής του ισχυρισμού περί πραγματικής πλάνης (30 ΠΚ).

Το Νομικό Πλαίσιο: Δόλος και Πλάνη

Το έγκλημα του άρθρου 348Α ΠΚ, ακόμη και στην απλή μορφή της κατοχής, συνιστά έγκλημα για την τέλεση του οποίου απαιτείται δόλος. Απαιτείται, συνεπώς, για την πλήρωση της υποκειμενικής υπόστασης, τουλάχιστον ενδεχόμενος δόλος (dolus eventualis). Ο δράστης πρέπει, δηλαδή, να γνωρίζει ότι το υλικό που έχει στην κατοχή του (στη φυσική εξουσίασή του) είναι πορνογραφικό υλικό με ανήλικο και, παρά ταύτα, να αποδέχεται την κατοχή αυτή.

Εδώ παρεμβαίνει η διάταξη του άρθρου 30 ΠΚ περί πραγματικής πλάνης, η οποία ορίζει: «Η πράξη δεν καταλογίζεται στο δράστη, αν αυτός κατά το χρόνο τέλεσης της πράξης αγνοεί τα περιστατικά που τη συνιστούν». Εάν η άγνοια αυτή δεν είναι από αμέλεια (ή αν το έγκλημα δεν τιμωρείται εξ αμελείας, όπως εν προκειμένω), ο δόλος αίρεται πλήρως.

Στις ψηφιακές υποθέσεις, η "άγνοια περιστατικών" μεταφράζεται συχνά ως άγνοια της ύπαρξης ή της φύσης των συγκεκριμένων αρχείων που εντοπίζονται σε έναν σκληρό δίσκο.

Η Κρίση του ΜΟΔ Αθηνών στην Απόφαση 446/2025

Στην κρινόμενη υπόθεση, ο κατηγορούμενος βρέθηκε με επιλήψιμα αρχεία στον ηλεκτρονικό του υπολογιστή. Η υπερασπιστική γραμμή δεν εστίασε στην αμφισβήτηση του αντικειμενικού ευρήματος, αλλά αποκλειστικά στην έλλειψη γνώσης εκ μέρους του εντολέα της.

Σύμφωνα με πληροφορίες, ο ισχυρισμός που έγινε δεκτός από το Δικαστήριο αφορούσε την ακούσια απόκτηση των αρχείων, πιθανόν μέσω αυτόματης μεταφόρτωσης (download) από δίκτυα ανταλλαγής αρχείων (peer-to-peer), όπου ο χρήστης δεν είχε ενεργό έλεγχο ή γνώση του συνόλου των δεδομένων που αποκτούσε.

Το ΜΟΔ Αθηνών φέρεται να δέχθηκε ότι ο κατηγορούμενος τελούσε σε πραγματική πλάνη, αγνοώντας το συγκεκριμένο περιστατικό (τη φύση των αρχείων) που συνιστούσε την αντικειμενική υπόσταση του 348Α ΠΚ. Κρίνοντας ότι ο κατηγορούμενος δεν γνώριζε το περιεχόμενο, το Δικαστήριο κατέληξε στο νομικώς ορθό συμπέρασμα ότι ο απαιτούμενος δόλος ελλείπει.

Νομικός Σχολιασμός και Σημασία

Η απόφαση 446/2025 είναι σημαντική διότι:

1. Διακρίνει την "Κατοχή" από τον "Δόλο Κατοχής": Σε έναν κόσμο όπου η μεταφορά δεδομένων είναι συχνά αυτόματη, η απόφαση υπενθυμίζει ότι η απλή ανεύρεση ενός αρχείου σε έναν υπολογιστή (αντικειμενική υπόσταση) δεν αρκεί για την καταδίκη. Η Δίωξη οφείλει να αποδείξει τη γνώση (υποκειμενική υπόσταση).

2. Αναγνωρίζει τις "Παγίδες" του Διαδικτύου: Η αποδοχή της πραγματικής πλάνης σε αυτό το πλαίσιο δείχνει μια κατανόηση εκ μέρους του Δικαστηρίου της φύσης των δικτύων P2P, του κακόβουλου λογισμικού και της ακούσιας λήψης αρχείων, που μπορούν να οδηγήσουν έναν ανυποψίαστο χρήστη σε ποινική εμπλοκή.

3. Τονίζει την Αρχή της Ενοχής ("nulla poena sine culpa"): Η αθώωση εδράζεται στην θεμελιώδη αρχή ότι δεν νοείται ποινή χωρίς υποκειμενικό καταλογισμό. Η αντικειμενική ευθύνη δεν έχει θέση στο ποινικό δίκαιο.

Η εν λόγω απόφαση αναμένεται να αποτελέσει σημαντικό νομολογιακό στήριγμα για υπερασπιστικούς ισχυρισμούς σε παρόμοιες υποθέσεις ψηφιακών εγκλημάτων, όπου η απόδειξη του δόλου παραμένει η "αχίλλειος πτέρνα" της κατηγορίας.

Στην υπόθεση ο κατηγορούμενος εκπροσωπήθηκε από τουςΔικηγόρους Αθηνών κκ. Βασίλειο Τσιότσικα & Σπυρίδωνα Μουζακίτη

πηγή: ITLawyers